آنچه در نقد سینما گذشت؛
فیلمسازی درباره شهدای ترور ضروری است؟
هنر شهر: برنامه نقد سینما در قسمت جدید به فیلم های امنیتی و ساخت آثاری در رابطه با شهدای ترور پرداخت.
به گزارش هنر شهر به نقل از روابط عمومی برنامه تلویزیونی «نقد سینما»، بیست و دومین قسمت از فصل جدید برنامه «نقد سینما» جمعه شب ۱۴ آذرماه روی آنتن شبکه پنج رفت. در این قسمت از برنامه علاوه بر مبحث «تصویر ترور و قربانیان ترور در سینمای ایران» به بهانه ترور شهید محسن فخری زاده، تحولات سینمای ایران در دهه ۹۰ از منظر «سهم سینماگران زن» مورد بررسی قرار گرفت. در بخش اول برنامه امیررضا مافی، میزبان بهروز افخمی کارگردان و علی اصغر شیرازکی کارشناس سینما بود تا درباره سهم اندک «روایت ترور» در ویترین سینمی ایران به گفتگو بنشینند. بهروز افخمی در ابتدای این بحث در پاسخ به سوال امیررضا مافی درباره جای خالی تصویر تروریست ها در سینمای ایران اظهار داشت: ابتدا باید این سوال را طرح نماییم که آیا لازم است تصویر تروریست ها را در سینما ببینیم؟ به نظر می آید ضرورتی ندارد ما فیلمی بسازیم که قهرمانش تروریست ها باشند. «ترور» فی نفسه برای نمایش در سینما، جز در مواقعی که ما طرفدار تروریست ها باشیم، مانند فیلم «مبارزین باسک» که درباره ترور کاررو بلانکو نخست وزیر محبوب اسپانیا است و از موقعیت تروریست ها هم روایت می شود، به درد سینما نمی خورد. ساختن فیلم درباره کسانی که می خواهند از یک ترور جلوگیری نمایند، به این سادگی ها نیست. از این منظر فکر می کنم، نمایش «ترور» و فیلمسازی درباره «شهدای ترور» فایده ای ندارد. در واکنش به این موضع مافی درباره ضرورت به تصویر درآوردن اصل چنین جنایت هایی پرسید که افخمی پاسخ داد: در مقطعی مانند سال ۶۰ و ۶۱ به علل مختلف مثل تهییج و یا آموزش مردم، شاید چنین الزامی وجود داشته باشد. وی ادامه داد: شکل معقول پرداختن به شهدایی مانند شهید فخری زاده می تواند این گونه باشد که از ابتدا بعنوان یک فیلم بیوگرافیک و زندگی نامه ای به آن نگاه شود و از آنجایی که ایشان ترور شده است، خب از ابتدا، انتهای داستان مشخص است. جز در مواردی که جنایت ترور تبدیل به یک بحران عمومی شده و احتیاج به جلب توجه مردم است، تصویر کردن صرف جنایت ترور به نظرم ضروری نیست. مافی از نقش سینما در پیشگیری از جابه جایی «شهید» و «جلاد» در جریان «تحریف روایت ها» پرسید که افخمی در پاسخ به آن اظهار داشت: حتی اگر درباره شهدای ترور که زندگی نامه های جذابی برای ساختن فیلم هم غالباً دارند، می خواهیم فیلمی بسازیم، سلیقه شخصی ام این است که با ترور آنرا تمام نکنیم، به این علت مشخص که مخاطب از ابتدا منتظر ترور است و خوب است که در فیلم آخر غیرمنتظره برایش داشته باشیم. یعنی از منظر داستان گویی دوست دارم به مخاطب رودست بزنیم. وی ادامه داد: مشخصاً اگر بخواهم درباره سردار سلیمانی فیلمی بسازم، ترجیح می دهم درباره ۱۰۰ روز مبارزه و شکستن محاصره موصل فیلم بسازم و فیلم را در جایی تمام می کنم که خیلی مانده تا ایشان ترور شود. می خواهم بگویم این آدم ها و شخصیت ها هستند که اهمیت دارند و اینکه آیا ترور شده اند و یا در میدان جنگ شهید شده اند، خیلی در پرداختن به آنها حایز اهمیت نیست. علی اصغر شیرازکی در آغاز مباحث خود اظهار داشت: نگاه من به این موضوع، نگاهی تحلیلی و تاریخی است. اگر از رهگذر روایت قصه این ترورها مخاطب را به این نتیجه نرسانیم که این ترورها یک سنت مواجهه جریان استعمار، در طول تاریخ با ما بوده است و تنها در ارتباط با شهدای اخیر نیست، نمی تواند مفید باشد. باید بتوانیم منطق این جریان را مطرح نماییم. ایشان در ادامه ضمن اشاره به رویکرد غرب در روایت تاریخ معاصر ایران برای تمرکز بر تحولات پس از انقلاب اسلامی، به سریال «دلیران تنگستان» اشاره نمود و روایت آن از مبارزه رئیسعلی دلواری با مهاجمان بیگانه در ۱۰۰ سال پیش و ترور او را موردتحلیل قرار داد. شیرازکی سپس اضافه کرد: این داستان، داستانی آشنا است اما تصویر آشنایی ندارد، چون نگاه سیاست گذارانه فرهنگی در این عرصه نداشته ایم که بتوانیم این رویکرد را به مردم معرفی نماییم و بگوییم هر جریان و اندیشه ای که فارغ از هر گرایشی بر سر حفظ تمامیت ارضی و حفظ منافع ملی ایستادگی کند و تطمیع نشود، به بی رحمانه ترین شکل ممکن حذف خواهد شد. این نگاهی بود که باید در مدیریت فرهنگی ما وجود می داشت، اما نداشت. ایشان در ادامه به نمونه های تاریخی دیگری هم در جهت مباحث خود اشاره نمود. رویکرد هدفمند هالیووود در تولید آثار استراتژیک در بخش دیگری از این بحث شیرازکی درباره جای خالی فیلمهای در رابطه با موضوعات امنیتی در سینمای ایران اظهار داشت: در این حوزه صرفا حمایت مالی کافی نیست و احتیاج به حمایت معنوی و محتوایی هم هست. نهادهای مسئول معمولاً دیالوگ مستقیم و رودررویی با هنرمندان ندارند و این مدیران فرهنگی هستند که باید مبتنی بر نقشه راهی که برای خود ترسیم کرده اند سراغ هنرمندان بروند و جریان سازی کنند. وی ضمن اشاره به رویکرد هدفمند هالیووود در تولید آثار استراتژیک برای گروه های سنی مختلف اظهار داشت: تا زمانی که ما چنین نگاه استراتژیکی به حوزه مسائل امنیتی نداشته باشیم، موفق به موج آفرینی نخواهیم شد. نهایتاً به تک آثاری می رسیم که محترم اند اما تک محصول محسوب می شوند و تبدیل به جریان نمی شوند. بهروز افخمی در ادامه این بحث با تفکیک میان رویکرد سینمای آمریکا و سینمای انگلیس اظهار داشت: بهترین فیلمهای جاسوسی را انگلیسی ها ساخته اند چون این جزو فرهنگشان است و در ۳۰۰ سال گذشته، بیشتر از آنکه رودررو بجنگند، بیشتر مشغول جاسوسی و مکر و حیله بوده اند. وی افزود: شیوه زندگی ما از اساس مانند انگلیسی ها مکارانه و مبتنی بر جنگ مزورانه در کشورهای دوردست نیست. ما همواره منتظر حمله می مانیم و در مقابل خوب دفاع می نماییم. پس نمی توان انتظار داشت ما جریان مداوم و مستمر ساخت فیلمهای جاسوسی داشته باشیم. افخمی در انتها بندی بحث ضمن اشاره به ترس برخی بازیگران برای ورود به پروژه های امنیتی اظهار داشت: این اتفاق را یکی از موانع اصلی در زمینه ورود سینمای ایران به این حوزه می دانم. در هر دو فیلمم یعنی «روز شیطان» و «روباه» که با فاصله بیست و چند سال هم ساخته شدند، این تجربه را داشته ام. بازیگرانی بودند که می آمدند، اظهارعلاقه هم می کردند، اما پس از دو روز عذرخواهی می کردند! عوامل این دست آثار معمولاً فشار روانی بالایی را متحمل می شوند. عوامل فنی معمولاً از این فشارها و تهدیدها نمی ترسند اما در بین بازیگران این تاثیر هست. شیرازکی هم در انتها مباحث خود اظهار داشت: اگر درباره تاریخ معاصر، خودمان دست به کار نشویم و گزاره های گفتمانی درستی ایجاد نکنیم، دیگران برای مان تاریخ می سازند و از این منظر بسیار حائز اهمیت می باشد که در جبهه فرهنگی، تعاملی جدی تر با جبهه امنیتی و صیانتی کشور داشته باشیم. میز خبر؛ وی اودی ها و جای خالی «منشور حقوق مخاطب» در بخش میز خبر «نقد سینما» شب گذشته مسعود نجفی مدیرکل روابط عمومی سازمان سینمایی به عرضه گزارشی از آخرین وضعیت برگزاری جشنواره سی ونهم فیلم فجر به بهانه انتشار فراخوان این رویداد پرداخت. در ادامه این بخش علیرضا مرادی میزبان محمدصادق دهنادی کارشناس رسانه و استاد دانشگاه بود تا درباره ماهیت و کارنامه «وی اودی » ها گفتگو کنند. وضعیت قانونگذاری و تنظیم مقررات در حوزه وی اودی ها و فناوری های نو سرفصل اصلی این گفتگو بود. دهنادی در بخشی از این گفتگو به تبیین اهم چالش های وی اودی ها در دور حوزه فنی، محتوایی و حتی گردش مالی پرداخت و اظهار داشت: با عنایت به تحولات سریع حوزه رسانه و تلفیق رسانه ها با یکدیگر، نیاز به قوانین و نهادهای منعطف در این عرصه داریم. تا وظایف هر نهاد در حوزه های بین بخشی مشخص باشد.
این کارشناس در ادامه بر ضرورت تدوین «منشور حقوق مخاطب» برای رسانه های جدید و پیشگیری از تخلفات در این عرصه، تاکید کرد. سینمای دهه ۹۰؛ سهم سینماگران زن در ادامه «نقد سینما» شب گذشته و در جهت مبحث بررسی کارنامه سینمای ایران در دهه ۹۰، مبحث کارنامه سینماگران زن در این دهه مورد بررسی و واکاوی قرار گرفت. در این بخش، امیررضا مافی میزبان آزیتا موگویی کارگردان و تهیه کننده سینمای ایران بود. موگویی در ابتدای این بحث اظهار داشت: زنان سینماگر در تمام دوره های بعد از انقلاب که سینمای ایران یکی از سفرای فرهنگی شناخته شده ایران در خارج از مرزها بوده، مسائل و مشکلاتی داشته اند. بالاخره فیلمسازی کار بسیار سختی است. از این منظر خانم ها و آقایان فیلمساز با مجموعه مشکلات مشترکی مواجهند. اما در بعضی موارد، بدون اینکه بخواهیم نگاه جنسیتی داشته باشیم، زن بودن فیلمساز مشکلات مضاعفی را هم بوجود می آورد. در ادامه مافی به روند تاریخی حضور زنان فیلمساز به خصوص در سالهای بعد از انقلاب اشاره نمود و درباره جهان بینی حاکم بر آثار سینماگران زن پرسید که موگویی درباره آن اظهار داشت: جهان بینی برآمده از نوع زیستی است که ما تجربه می نماییم. فیلمسازانی مانند خانم بنی اعتماد و یا خانم درخشنده که تبدیل به فیلمسازانی جریان ساز شده اند، در جایی آموزش دیده اند. این فرایند آموختگی شان همزمان شد با بازشدن فضای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی در کشور. گویی این جسارت در این فیلمسازان بود اما فضای بروز نداشت. وی ادامه داد: مورد فیلمسازی مانند تهمینه میلانی، با نمونه های قبل متفاوت است. خانم میلانی از ابتدا وارد جریان حرفه ای فیلمسازی شد و به شکلی پرتاب شدند وسط جریان سینمای حرفه ای. از دستیاری و منشی گری صحنه آغاز کردند و آرام آرام آن جسارت ذاتی شان باعث شد در سن کمی فیلم «بچه های طلاق» را بسازد، که فیلم جریان سازی هم بود. این کارگردان و تهیه کننده سینما افزود: هر یک از ما مسیرهای مختلفی را طی کرده ایم اما علاوه بر اراده و خواست هر یک از ما، فضای کار هم به ما کمک کرده است که رشد نماییم و اگر این شرایط مهیا نبود، با هر میزان جنگندگی، بازهم این اتفاق رخ نمی داد. موگویی در ادامه درباره تفاوت نقش آفرینی فیلمسازان زن در دهه های مختلف اظهار داشت: فضای دهه ۶۰ اساساً قابل قیاس با دهه ۷۰ نیست. دهه ۶۰ جذاب ترین دهه تاریخ معاصر ایران از همه لحاظ است و این در ارتباط با سینما فقط نیست. طبیعی است فیلمسازانی که در این دهه فعالیت داشته اند، حتی اگر خودشان اراده ای نداشتند، چون در آن دهه فیلم می ساختند، جریان سازتر بوده اند. وی تاکید می کند: دهه ۶۰ اساساً دهه طلایی به تصویر کشیده شدن و ماندگار شدن آثار هنری در همه حوزه ها است و این اساسا محصول تحولات بعد از انقلاب اسلامی است.
این تهیه کننده و کارگردان درباره سینماگران زن دهه ۹۰ سینمای ایران، باردیگر به تفاوت فضای دهه ها مختلف از منظر تحولات و سرعت انتقال رویدادها اظهار داشت: سرعت تحولات در دهه ۹۰ حتما نه فقط بر سینمای ایران که بر سینمای جهان تاثیر گذاشته است. مشخصاً خانم های فیلمساز در خارج از کشور هم امروز حایز وحدت فکری به معنایی که انتظار داریم در آثار فیلمسازان زن ایرانی شاهد باشید، نیستند. نمی توانم در این حوزه همکارانم را قضاوت کنم اما حقیقت این است که من همه چیز را متأثر از جهان پیرامونی می بینم. موگویی در پاسخ به این پرسش مافی در خصوص اینکه چرا زنان فیلمساز غالباً سراغ سوژه های زنانه می روند هم اظهار داشت: نمی توان منکر شد که در همه جای جهان، زنان فیلمسازی وجود دارند که با فمنیسم نوین همراهی و همفکری دارند و نمی توان آنرا رد کرد اما من هم اکنون می توانم درباره شرایط فیلمسازی خودم صحبت کنم. من اعتقاد ندارم که فیلمسازان زن سینمای ایران در دهه ۹۰ گرایشات فمنیستی پررنگ تری داشته اند. اتفاقاً تأثیرپذیری شان از سرعت وقوع اتفاقات بیشتر شده است. ایشان در ادامه ضمن رد تفکیک میان دوگانه «فیلمساز» و «فیلمساز زن» اظهار داشت: تصور می کنم سبب و بانی این اتلاق افکار عمومی بوده اند و این گونه نیست که فیلمسازان زن خودشان را در چنین دسته بندی ای جای داده باشند. موگویی اضافه کرد: این دوگانه را هم نمی توان با بخشنامه و ابلاغیه برطرف کرد. اتفاقی است که از دل یک جریان باید به وجود بیاید. شخصاً هیچ وقت چنین تفکیکی را در ذهنم نداشته ام. تفاوت زاویه نگاه به سوژه های مردانه و زنانه در فیلمهای سینمایی سرفصل دیگری از مباحث این گفتگو بود که موگویی درباره آن اظهار داشت: این سوال را می توان بیان کرد که چرا فیلمسازان مطرح مرد، سراغ سوژه هایی از جنس ظلم های احتمالی به مردان در جامعه نمی روند؟ چون این ظلم را احتمالاً بدیهی می پندارند. پس عدم توازن در نگاه زنان به سوژه های زنانه در قیاس با سوژه های مردانه، الزاماً به معنای پرکاری خانم ها نیست، شاید محصول کمکاری آقایان فیلمساز است! وی ادامه داد: شاخص ترین فیلمسازی که احتمالاً برچسب سینمای سوپرمردانه را می توان برای آثارش به کار برد، استاد مسعود کیمیایی است. بعنوان یک پیگیر جدی سینما که ۳۰ سال از حضور حرفه ای مداومم در سینما می گذرد، همچنان سه تا از به یادماندنی ترین کاراکترهای زن سینمای ایران را در آثار ایشان به یاد می آورم؛ گلچهره سجادیه در «گروهبان»، فریبا کوثری در «دندان مار» و فریماه فرجامی در «تیغ و ابریشم». اگر قرار بوده است ظلمی به تصویر درآید، این ظلم به بهترین شکل تصویر شده است. اگر قرار بر شخصیت سازی بوده است، که این اتفاق افتاده است. از این منظر نباید تفکیکی میان سوژه زنانه و مردانه، حداقل در ذهن یک فیلمساز وجود داشته باشد. فیلمسازی با بهروز افخمی؛ چگونه فیلمنامه اورجینال بنویسیم در بخش پایانی «نقد سینما» و در ادامه مباحث آموزش فیلمسازی، بهروز افخمی و امیررضا مافی درباره «فیلنامه غیراقتباسی» به گفتگو پرداختند. افخمی در این حوزه اظهار داشت: اصل مطلب این است که ما چگونه ترسمان از به وجود آوردن یک چیز جدید، از هیچ، بریزد. زمانی که شما فیلمنامه اقتباسی می نویسید، یک پایه و اساسی دارید و برپایه همان آغاز به نوشتن می کنید، پس ترس تان خیلی کمتر است نسبت به فیلمنامه نویسی که کاغذ سفید در مقابل خود دارد و نمی داند از کجا باید شروع کند. این یک ترس مهیب است. وی تاکید کرد: یکی از طریق های فرار که هیچ فایده ای هم ندارد و بدتر کار را خراب می کند، این است که فکر کنید قوانینی برای این کار وجود دارد. در کتاب های فیلمنامه نویسی خیلی صحبت از قواعد مختلف می شود؛ نقطه عطف، فینال، پی رنگ، خرده پی رنگ و غیره… خواندن همه این ها تنها سبب استرس بیشتر می شود برای کسانی که به صورت طبیعی وسواسی و کمال گرا هستند. افخمی در ادامه به مرور نقل قولی مفصل از هاوارد هاکس درباره اقتباس از یکی از رمان های ریمون چندلر پرداخت و به صورت مصداقی به شرایط کارگردانی و پایبندی به قواعد علی و معلولی در روایت فیلم اشاره نمود. ایشان در ادامه مباحث خود باردیگر تاکید کرد برای فیلمنامه نویسی باید همه قواعد را دور ریخت و افزود: آدم یا می تواند فیلمنامه بنویسد، یا نمی تواند. این کار حتی آموزش دادنی هم نیست. افخمی در ادامه مشخصاً درباره قاعده «نقطه عطف» در فیلمنامه نویسی و کیفیت آموزش و اجرای آن در عمل نکاتی را مطرح و بر اقتضای قصه برای رعایت قواعد فیلمنامه نویسی تاکید کرد. برنامه «نقد سینما» به تهیه کنندگی یوسف بچاری جمعه شب ها ساعت ۲۲ از شبکه پنج سیما پخش می شود.
منبع: هنر شهر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب