نتایج یك پژوهش نشان داد؛
ضرورت بهبود برنامه های گفت وگومحور دینی در تلویزیون
هنر شهر: نتایج پژوهشی كه به منظور بررسی ویژه برنامه های گفت وگومحور دینی تلویزیون ایران انجام شده است، نشان داده است كه مسئولان چنین برنامه هایی برای كسب نتیجه بهتر از تلاش های خود، لازم است به نكات بیشتری توجه كنند.
به گزارش هنر شهر به نقل از ایسنا، با پیروزی انقلاب اسلامی، صداوسیما از نخستین سازمان هایی بود كه ماهیت و مسیر فعالیت هایش با فرمان امام خمینی (ره) به كلی متحول شد و با اتخاذ نگاهی ایرانی-اسلامی چه در ساختار و چه در محتوا، در تولید و پخش برنامه های آن بازنگری صورت پذیرفت. همچنین، با اطلاق واژه «مدرسه عمومی» به صداوسیما از جانب امام خمینی (ره)، ترویج فرهنگ اسلامی در تمام شئون زندگی، ازجمله وظایف خطیر مسئولان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران درنظر گرفته شد.
در این رابطه، برخی محققین كشورمان معتقدند اگر این مسئولیت به درستی انجام گیرد، رستگاری و پیشرفت اخلاقی و معنوی جامعه را به دنبال دارد و اگر به علت سهل انگاری یا به عمد در انجام دادن آن كوتاهی شود، تبعات منفی آن متوجه تمام افراد یك نسل و حتی نسل های بعدی آن می گردد. این در شرایطی است كه بنا بر برخی نظرسنجی ها، برنامه های گفت وگومحور معارفی سیما در بین مخاطبان جوان جایگاه مطلوبی ندارند.
در همین خصوص، محققانی از دانشگاه صداوسیما و دانشگاه سوره بر آن شده اند تا دریابند چه عواملی در برنامه های دینی بخصوص برنامه های گفت وگومحور دینی سیما سبب شده اند تا این برنامه ها مقبولیت كمی در بین نسل جوان داشته باشند.
دكتر سیاوش صلواتیان، استادیار دانشكده ارتباطات و رسانه دانشگاه صداوسیما و همكارشان در این پژوهش می گویند: «كوتاهی و سهل انگاری در تولید این گونه برنامه ها، به مرورزمان به كاهش علاقه جوانان به باورهای دینی منجر می گردد و درنهایت به سست شدن زمینه های اعتقادی افراد جامعه ختم می گردد. به این ترتیب، آگاهی از دین و ابعاد فردی و اجتماعی آن برای رسیدن به یك سبك زندگی اسلامی ضرورتی انكارناپذیر است. ازآنجاكه بدون دین انحطاط جامعه قطعی است، تأثیر یك برنامه گفت وگومحور دینی با عنایت به محتوای عرضه شده در آن، بسیار فراتر و عمیق تر از تأثیر یك برنامة گفت وگومحور ورزشی یا یك برنامة نقد فیلم بر سبك زندگی فرد، نمود می یابد».
در این پژوهش، محققین با انتخاب روش تحقیق كیفی، تجربة افراد نمونه را كه از بین دانشجویان جوان گروه سنی 18 تا 28 سال انتخاب شده بودند، در تماشای برنامه های گفت وگومحور دینی سیمای جمهوری اسلامی ایران بررسی شده است.
بدین منظور و برای انجام پژوهش، با انتخاب یك برنامة گفت وگومحور از هر شبكة سراسری، برای مخاطبان فهرستی از برنامه های گفت وگومحور دینی درحال پخش از رسانة ملی به همراه ساعت پخش زنده و پخش مجدد آن ها تهیه شد و از آن ها خواسته شد تا با دقت بیشتری این برنامه ها را طی یك هفته تماشا كنند. سپس به منظور جمع آوری داده ها از روش میدانی و ابزار مصاحبة عمیق استفاده شده است. درنتیجه، كاستی های موجود در برنامه های گفت وگومحور دینی كه مانع جذب نسل جوان مخاطبان می شوند واكاوی شدند.
با توجه به یافته های این پژوهش، می توان مخاطبان جوان را به دو گروه تقسیم كرد: گروه اول، مخاطبانی كه علاقه مند به دانستن معارف دین هستند و افزایش معلومات دینی از دغدغه های اصلی شان است. این گروه از مخاطبان به راحتی با ارائة محتوای به روز و كاربردی توسط یك كارشناس توانمند در فن بیان و بلاغت، جذب این برنامه ها می شوند. برای این دسته از مخاطبان خصوصیت های ظاهری افراد جلوی دوربین و جذابیت های بصری برنامه ها در اولویت بعدی انتخاب قرار می گیرند. دستة دوم مخاطبانی هستند كه به دلایل مختلف علاقة چندانی به دریافت محتوای دینی به شكل مستقیم با استفاده از گفت وگو ندارند.
طبق نتایج این پژوهش، بیشتر مخاطبان جوان گروه سنی 18 تا 28 سال، جزء دستة دوم هستند. درواقع، با عنایت به اینكه آگاهی از آموزه های دینی جزء دغدغه های اصلی این افراد نیست، فرایند جذب آن ها باید از طریق هایی گوناگون از قبیل تبلیغات جذاب و مؤثر طبق علایق جوانان، ساخت میان برنامه های مكمل و حتی برنامه هایی در قالب های دیگر، ساخت دكور جذاب و جوان پسند، انتخاب شخصیت های محبوب و رسانه ای در سمت مجری و كارشناس صورت گیرد.
دكتر صلواتیان و همكار ایشان در این خصوص می گویند: «می توان نتیجه گرفت، مخاطب نسل جوان به پذیرش آنچه با عنوان برنامه های گفت وگومحور دینی عرضه می شود، اكراه دارد. مگر آن كه حداقل یكی از پنج انگیزة اصلی مخاطب فعال یعنی گزینشگری، مشاركت، هدف گرایی، فایده گرایی و درگیرشدن با محتوا برای آن ها طی تماشای این برنامه ها تولید شود. همچنین، معلومات سنجی، گرایش فهمی و نیازیابی مخاطب از اصول اساسی برقراری ارتباط با مخاطب است. رسانه برای تولید رابطه ای دوسویه با مخاطبان خویش باید از دانسته های دینی و پندارهای مذهبی آنان آگاه باشد تا قادر به برنامه ریزی هدفمند در جهت افزایش و حفظ میزان مخاطبان برنامه های گفت وگومحور دینی باشد».
به گفته این محققان، «با شناخت مخاطبان امروزی و با به كارگیری فناوری ها می توان مانع از جبهه گیری آن ها در دریافت پیام شد. همچنین، در تولید برنامه های دینی، هدف، تولید ارزش های واحد در بین مخاطبان برای رسیدن به سبك زندگی اسلامی است. به منظور رسیدن به این هدف، آنچه برای مخاطب جوان حائز اهمیت است توجه به علایق و انتظارات اوست. برای تولید ارزش های واحد و مشترك، ابتدا ساختار، باید جوان پسند باشد تا فرایند ارتباط در مرحلة اول دریافت پیام یعنی جذابیت فرم پیام موفق باشد تا مرحلة بعدی تبلیغ یعنی توجه به محتوای پیام صورت گیرد».
آن ها می افزایند: «انفعال مدیران رسانة ملی و رویكرد ساده اندیشانة آن ها در قبال برنامه های گفت وگومحور دینی، به معنای بی توجهی به اهمیت جذب قشر خاكستری جامعه و عدم صرف انرژی و توان موجود در عملیاتی كردن طرح های جدید و ایده های نو از جانب برنامه سازان دینی ازجمله نگرش های صدمه زای رایج در بین برنامه سازان دینی است. در این راستا، انجام دادن نظرسنجی ها و نیازسنجی های مختص گروه سنی جوانان بسیار ضروری می نماید».
صلواتیان و همكار ایشان اعتقاد دارند برای موفقیت بیشتر در جذب جوانان به چنین برنامه هایی، لازم است متصدیان تغییراتی را در شیوه برنامه سازی خود به كار ببرند.
به گفته آن ها، «جوانان تیزهوش ترین قشر جامعه هستند، ازاین رو دوگانه بودن رفتار و عمل افراد را به خوبی احساس می كنند. انتخاب افرادی غیر از قشر روحانی برای عرضه محتوای دینی از تغییراتی است كه اعمال آن می تواند نتیجه بخش باشد، چراكه از گفته های مخاطبان این طور می توان برداشت كرد كه آن ها به شكلی از مشاهدة فرد روحانی در برنامه های گفت وگومحور خسته شده اند. بنابراین گسترة وسیعی از پیام آفرینان می توانند در فرایند تبلیغ دین مؤثر واقع شوند؛ مانند دانشگاهیان، هنرمندان و تمام افرادی كه به شكلی جزء رهبران فكری جامعه هستند».
ارائه محتوای كاربردی با زبانی ملموس و قابل درك برای بیشتر افراد جامعه از دیگر پیشنهادهایی است كه به نظر پژوهشگران فوق، ضرورت اجرای آن هنگام تهیة محتوای این برنامه ها توسط كارشناسان به وضوح احساس می گردد. به این ترتیب، برخورداری از بیانی شیوا یكی از ملزومات توفیق كارشناسان دینی در امر تبلیغ دین است.
همچنین، انتخاب موضوعات در رابطه با دغدغه ها و نیازهای روز جوانان از دیگر راهكارهای افزایش انگیزة مخاطبان به منظور تماشای برنامه است.
به علاوه، دكتر صلواتیان و همكارش معتقدند یكی دیگر از لزوم هایی كه در تلویزیون وجود دارد، تأمین زیبایی های بصری برای مخاطبان است. با عنایت به اینكه چشم تقریباً درگیرترین عضو هنگام تماشای تلویزیون است، ظاهر و عناصر بصری تولیدات سیما برای مخاطب بسیار مهم می نماید. دراصل، هنگام تولید تمامی برنامه ها بخصوص برنامه های دینی كه جذب مخاطبان به آن ها از سیاست های اصلی صداوسیماست، هنرهای تصویری باید در خدمت خلق جذابیت های بصری باشند.
درنهایت و بنابر داده های كلی عرضه شده در پژوهش فوق كه نتایج آن در فصل نامه «مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران» وابسته به موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی انتشار یافته است، برنامه های گفت وگومحور دینی سیما با ضعف های جدی مانند نبود مؤلفة جذابیت، اصرار بر ارائة محتوا در قالبی یكنواخت و كلیشه ای، عدم انتخاب موضوعات كاربردی برای جوانان و نادیده گرفتن انتظارات و علایق نسل جوان در فرایند تهیه و تولید مواجه اند. بنابراین به بیان مجریان این پژوهش، آگاهی از كاستی های موجود و تلاش بر رفع موانع جذب مخاطبان جوان، می تواند به آشنایی بیشتر جوانان با معارف عمیق دینی و درنهایت به كارگیری آموزه های دین در بطن زندگی فردی و اجتماعی آن ها منجر شود.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب