آتش سوزی روال طبیعی محوطه های تاریخی می شود؟،
محوطه های باستانی را به سرنوشت هیروشیما تبدیل می كنیم!
هنر شهر: عادتِ آتش زدنِ محوطه های تاریخی برای حذف علف های هرز از یك سو، دوده هایی كه برای همیشه به یادگار بر تن سازه های تاریخی می نشینند و هنوز راهكاری كارشناسانه برای حذف آنها از تن تاریخ نداریم، از طرف دیگر و در نگاه سوم اشتباه در قدمت سنجی كه محوطه های تاریخی قرار گرفته در راه آتش را همیشه با خود همراه می كند، آتشِ جهنمی را به یاد می آورد كه تاریخ را در خود می سوزاند...
به گزارش هنر شهر به نقل از ایسنا، آتش گرفتن علف های هرز در محوطه های باستانی و تاریخی هر چند در حال تبدیل شدن به اتفاقی طبیعی و عادی در محوطه های تاریخی و باستانی است، اما اگر این اتفاق را از دید باستان شناسان و متخصصان زمین شناسی كه در طول سال با رخدادهای این چنینی و لطمه های پس از آن مواجه می شوند، نگاه نماییم، می توانیم به تاثیری كه این اتفاقِ طبیعی و عادی البته از دیدِ مسئولانِ میراث فرهنگی روی محوطه های تاریخی دارند، نگاهی كارشناسانه داشته باشیم.
احتمال تاثیرگرمای آتش روی نقشه های مغناطیسی در محوطه های تاریخی
كورش محمدخانی - دانش آموخته دكتری دیرینه شناسی از فرانسه و مدرس دانشگاه شهید بهشتی - و تیمش تنها دیرینه شناسی است كه در مجموعه دیرینه شناسی فعالیت ژئوفیزیك انجام می دهد، او كه تا كنون تجربه ی انجام مطالعات ژئوفیزیك در محوطه های تاریخی ۲۹ استان كشور را دارد، یك دفعه با این اتفاق در كرمانشاه روبه رو شده است.
وی در گفت و گو با خبرنگار ایسنا، نخست از این تجربه اش می گوید: حدود ۱۵ روز قبل درخواست انجام مطالعات ژئوفیزیك در بیستون و روی تپه ای احتمالاً اسلامی عنوان شد كه كشاورزان مقرر است در اطرافِ تپه ای تاریخی كار كنند، بدین سبب باید عرصه و حریم تپه مشخص شود، در تصویر اولیه ای كه دیدم علف و خار و خاشاك زیادی روی تپه بود، درخواست كردم به كشاورزان بگویند علف ها را وجین كنند تا در زمان پیمایش با مشكلی مواجه نشویم، وقتی به محوطه رفتم، دیدم كل محوطه را آتش زده اند.
وی با بیان این كه در بامداد روزی كه قرار بود كار خودرا آغاز كند، هنوز دود از آن محوطه به هوا می رفت، ادامه می دهد: معمولاً وقتی یك محوطه ی تاریخی آتش می گیرد، قدری مغناطیس زمین بالا می رود، فكر كردم این اتفاق می تواند روی نقشه های مغناطیسی تأثیر گذار باشد، با عنایت به دانسته هایم از گذشته، این بحث برای خودم چالش شده بود، كه این آتش سوزی روی محوطه و بررسی هایم تأثیر می گذارد یا خیر؟
محمدخانی علت آتش زدن تپه توسط كشاورزان به قول خودشان را این طور توضیح می دهد: «عشایر روی تپه ی تاریخی مستقر شده بودند، هر چه از آنها درخواست كرده ایم از تپه دور شوند تا علف ها را وجین نماییم، این كار را انجام نداده اند، سرانجام مجبور به آتش زدن تپه شدیم تا عشایر از روی تپه جابجا شوند.»
او با اشاره به این كه كشاورزان فكر می كردند كار خوبی انجام داده اند و حتی با افتخار از ان حرف می زدند، می افزاید: وقتی به آنها توضیح دادم، با ناراحتی گفتند نمی دانستند امكان دارد حتی صدمه ای به محوطه وارد كند وگرنه هیچ گاه این كار را انجام نمی دادند، با دو كارگر به راحتی این كار را انجام می دادند.
این عتیقه شناس اما تاكید می كند: پس از انجام عملیات ژئوفیزیك و بررسی نقشه ها، متوجه شده كه آن آتش سوزی تأثیری روی محوطه نداشته است.
وی با بیان این كه درصورتی آتش روی محوطه ی تاریخی تأثیر می گذارد كه دمای آتش از ۴۰۰ درجه بالاتر برود و ادامه می دهد: در حالت معمولی اگر فقط خار و خاشاك آتش بگیرد، دمای آتش حدود ۷۰ درجه است، اما در صورتیكه جنگل ها آتش بگیرند و بسوزند آن دما می تواند به ۱۲۰۰ درجه هم برسد.
مدیریت درستِ چند ساله ی تخت جمشید و پاسارگاد برای حذف علف های هرز
وی با اشاره به این كه در محوطه های تاریخی مانند تخت جمشید، پاسارگاد، تخت سلیمان، شوش یا چغارنبیل، تخم علف های هرز معمولاً روی زمین می ریزد و با بارش بارانِ هر ساله، قد این علف ها به یك متر و نیم نیز می رسد، ادامه می دهد: برای مدتی چند سال قبل در پاسارگاد و تخت جمشید، متخصصان گیاه شناس با شناسایی گیاهان مختلف روییده شده در محوطه، در اسفند ماه هر سال مبادرت به سمپاشی می كردند تا علف های هرز رشد نكنند و دردسرهای بعدی وارد نشود.
این كارشناس مطالعات ژئوفیزیك دیرینه شناسی انجام چنین كارهایی را منوط به نوع مدیریت محوطه های تاریخی و پایگاه های میراث فرهنگی می داند و ادامه می دهد: پیش از این كه علف ها آغاز به رشد كنند، اگر با تخصیص اعتبار مناسب برای یك دفعه، متخصصان گیاه شناس، انواع علف ها و گیاهان را بررسی نموده و هر سال با تخصیص اعتبار كمتری، سم های مخصوص به هر گیاه خریداری شود و در اسفند ماه محوطه ها سمپاشی شوند، دیگر اردیبهشت تا اختتام گرمای هوا با مساله آتش سوزی در محوطه ها مواجه نمی شویم.
این عتیقه شناس از طرف دیگر از بین رفتن حریم منظری و بصری محوطه های تاریخی با آتش زدن این محوطه ها را عاملِ دیگری می داند كه باید برای همیشه آنرا نفی كرد و ادامه می دهد: گاهی از طرف دیگر به سبب بالا رفتن هزینه ها مدیران دستور به آتش زدن محوطه ها می دهند.
كربنی كه روی آثار تاریخی می نشیند، در قدمت سنجی محوطه های تاریخی موثر است
این مدرس دانشگاه شهید بهشتی، با تاكید بر این كه در درجه حرارت كم، آتش سوزی در محوطه های تاریخی مانند هگمتانه یا تخت جمشید و نیز دود حاصل از آتش، روی محوطه ها تأثیر منفی می گذارد، بیان می كند: هر چند امكان دارد این تأثیر روی آثار سنگی دیرتر اتفاق بیفتد، اما تأثیری كه روی آثار خشتی دارد، به واسطه ی كربنی كه روی آن می نشیند می تواند در قدمت سنجی محوطه اثرگذار باشد.
او این نوع از كربن را هر چند كربن ۱۴ نمی داند، اما می افزاید: اگر زمانی بخواهیم آزمایش كربن ۱۴ روی این سازه ها انجام دهیم، هر چند آن كربن ۱۴ نیست، اما تأثیر منفی خودرا می گذارد و از طرف دیگر احتمال تغییر در قدمت آثار نیز وجود دارد.
وی از طرف دیگر بروز این اتفاق در محوطه های تاریخی را علاوه بر این كه از دیدگاه منظری در گردشگری تأثیرگذار می داند، تأثیرگذاری تدریجی دوده ها و كربن آن روی محوطه های تاریخی خطرناك می داند و می گوید: بطور قطع و به مرور زمان، این تأثیرگذاری در محوطه های خشتی انجام می شود، اما هیچ كس فكر نمی كند كه چطور می توان دوده ها و كربن نشسته روی خشت را پاك كرد، كاری كه اصولاً روی سازه های معاصر با فشار آب زیاد انجام می شود.
تاثیر بمب اتمی هیروشمیا و چرنوبیل و جنگ جهانی دوم روی قدمت سنجی آثار تاریخی در دنیا
محمدخانی با اشاره به تأثیری كه اثرات ناشی از جنگ جهانی دوم و بمباران اتمی هیروشیما و ناكازاكی روی اثار تاریخی داشته اند، ادامه می دهد: كربن ۱۴ پس از وقوع این اتفاقات بعضاً موجب تغییر در قدمت سنجی ها شده است و موجب بروز اشتباه در بعضی از تاریخ ها شده است. كربن ۱۴ هر اثر تاریخی كه بخواهیم اندازه بگیریم تا ۱۹۴۵ میلادی قابل تائید دقیق است، وگرنه پس از آن احتمال زیادی برای اشتباه وجود دارد، چون این فاجعه روی كل دنیا تأثیر منفی خودرا گذاشتعه است.
او با تاكید بر این كه آزمایشات اتمی در سطح دنیا، میزان كربن ۱۴ را در سطح جو تغییر می دهند، فاجعه ی هسته ای «چرنوبیل» را نیز نمونه ی دیگری از این اتفاق می داند كه موجب ایجاد تأثیرات منفی روی اثار تاریخی شده است و می گوید: با انفجار چرنوبیل، تا شعاع ۲۵۰۰ كیلومتری آن، هنوز اثرات منفی این اتفاق روی سطح زمین و در سراسر شهرهای اروپایی وجود دارد.
این كارشناس مطالعات ژئوفیزیك، با تاكید بر این كه بمب های اتمی موجب می شوند تا میزان كربن ۱۴ در جو بیشتر شود، ادامه می دهد: بدین سبب هر نوع آتش سوزی، به خصوص در محوطه هایی كه خشت و كاه وجود دارد، اگر آتش بگیرند، موجب از بین رفتن داده های دیرینه شناسی می شوند، بنا بر این اصولاً تاكید می شود آتش زدن گیاهان در محوطه های باستانی كاری صد درصد اشتباه است و تنها كاری كه می توانیم انجام دهیم، سمپاشی گیاهان است تا پیش از رشدِ گیاهان بتوانیم آنها را از بین ببریم، باید توجه گردد كه گیاهان هرز اصولاً سطحی هستند.
مشكلی كه به همه كشور سرایت كرده
وی اما این اتفاق را از چند سال قبل در همه ی زمین های كشاورزی و برخی محوطه ها، فراگیر می داند و ادامه می دهد: نخست یك مشكل بزرگ در مرودشت بود، اما متأسفانه امروز دیگر این اتفاق در سراسر ایران در حال رخ دادن است، كشاورزان معمولاً برای سودجویی و زمانی كه باید زمین شان پس از یك دور كشت استراحت كند، آنرا آتش می زنند تا بار دیگر كار كشت خودرا آغاز كنند و این اتفاق تا كنون موجب تصادف های زنجیره ای زیادی در جاده ها شده است.
محمدخانی اضافه می كند: بطور قطع پیشگیری بهتر از درمان است، این كار فایده ندارد كه بگوییم اول ببینیم اگر هگمتانه آتش گرفت چه صدمه ای می رساند، پس از لطمه های وارد شده را برطرف نماییم.
منبع: هنر شهر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب