خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار-۴۶؛
یک تیک تاک آشنا برای دهه شصتی ها
به گزارش هنر شهر موسیقی تیتراژ برنامه رادیویی تقویم تاریخ یکی از نوستالژیک ترین ملودی های در رابطه با سالهای دهه هفتاد است که دانش آموزان دبستانی آن سال ها خاطرات تلخ و شیرینی زیادی را با آن ثبت کرده اند.
دریافت 903 KB
خبرگزاری مهر – گروه هنر – علیرضا سعیدی: کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می کند با انتخاب عناصر، فرم ها و چینش ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان مبحث قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف الزامی ایجاد می شود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور می کند.
آنچه بهانه ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری بر ماندگارترین و خاطره سازترین موسیقی های در ارتباط با برخی برنامه ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای خیلی از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع باردیگر به آنها برای ما در هر شرایطی می تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره بازی که بعد از آغاز و انتشار آن در نوروز ۱۴۰۰ استقبال مخاطبان، ما را بر آن داشت در چارچوب یک خاطره بازی هفتگی در ایام جمعه هر هفته، روح و ذهنمان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال هایی که حالمان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.
«خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که به صورت هفتگی می توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آنرا دنبال کنید.
در چهل و ششمین شماره از این روایت رسانه ای به سراغ موسیقی تیتراژ برنامه رادیویی قدیمی «تقویم تاریخ» رفتیم که یکی از موسیقی های ابتدایی آن در دهه های ۶۰ و ۷۰ تبدیل به یکی از نوستالژیک ترین و خاطره ساز ترین ملودی های دورانی شد که شاید یکی از مؤلفه های بیدار شدن از خواب و به مدرسه رفتن بچه دبستانی هایی بود که با آن صدای خشن ملودی اش که با تیک تیک یک صدای شماته دار آغاز می شد، محکوم به پوشیدن روپوش مدرسه و رفتن به مدرسه ای بودند که دنیا دنیا برایشان خاطرات تلخ و شیرینی را فراهم ساخت. انگار روز دیگری شروع شده و تو باید با هیجان و فعالیت در ورق خوردن برگ دیگری از تاریخ سهیم شوی. شراکت در قرائت رویدادهایی که چندصد سال و یا شاید چند هزار سال قبل در همین روزی که تو در آن زیست می کنی، در تاریخ رقم خورد.
آن هنگام که آقای مجری برنامه با یک صدای پرصلابت اما بی احساس و کش دار می اظهار داشت: «تقویم تاریخ» و بعد می اظهار داشت: «امروز دوشنبه چندم ماه فلان خورشیدی و برابر فلان ماه قمری و بیسار ماه میلادی است و دویست و چهل سه سال قبل در چنین روزی چه اتفاقی افتاده در میان هر قسمت هم مجدداً آن تم موسیقایی معروف تکرار می شد. تکراری که حالا بیشتر از سه دهه است ادامه داشته و انگار گره خورده با کلیدواژه «خاطرات» ما ایرانیان که یا بسیاری از ما با شنیدنش عشق می کردیم و بعضی ها هم از شنیدن آن آه از نهادمان بر می آمد که ای داد باید برویم مدرسه و گچ و تخته و آقا و خانم معلم و یک عالم خاطرات دیگر.
مجموعه رادیویی «تقویم تاریخ» طی سالهای دهه شصت و هفتاد یکی از برنامه های محبوب و پرطرفدار صدا و سیما بود که هر روز بامداد بین ساعت ۶ تا ۷ بامداد از رادیو ایران همچنان پیش روی شنوندگان رادیو قرار می گیرد. از نکات جالب توجه این برنامه انعکاس و روایت وقایع و رویدادهایی بود که به لحاظ تاریخی و تقویمی در همان روز رخ داده بود. رخدادهایی که شامل تمامی حوزه های علمی، فرهنگی، هنری، اجتماعی و سیاسی در چارچوب تقویم های خورشیدی، قمری و میلادی می شود. برنامه ای که در اواسط دهه هفتاد پس از برنامه رادیویی «صبح جمعه با شما» رتبه دوم محبوب ترین ها را به خود اختصاص داد. برنامه ای سرشار از خاطره که موسیقی تیتراژش باآنکه بخشی از ملودی گروه موسیقی معروفی در دنیا بود، اما تبدیل به شناسه ای مهم برای پیدا کردن خاطرات روزهایی شد که شاید بسیاری از ما آرزوی بازگشت به فقط یک لحظه آنرا داشته باشیم.
بر اساس آنچه در پیشینه تاریخی برنامه رادیویی «تقویم تاریخ» نوشته شده، این برنامه نخستین بار پیش از پیروزی انقلاب اسلامی از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۲ دقیقاً با همین نام پخش می شد. برنامه ای که گوینده آن شخصی به نام حسین توصیفیان از گویندگان قدیمی رادیو بود. اما از سال ۱۳۵۲ تا سال ۱۳۶۱ پخش برنامه متوقف می شود و پس از چهار سال از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در نخستین روز از ایام دهه فجر سال ۶۱ است که برنامه «تقویم تاریخ» روی آنتن می رود و به صورت مستمر تا سال ۱۳۸۵ به پخش خود ادامه می دهد. شرایطی که باردیگر از سال ۱۳۸۵ فرایند تولید برنامه را بنا به دلایلی نامشخص باردیگر متوقف می کند اما پخش آن باردیگر از سال ۱۳۸۹ احیا و تا به امروز با همان شکل و شمایل خاطره ساز اما کم شنونده تر از قبل ادامه پیدا کرده است.
گویا اولین نویسنده این برنامه رادیویی هم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، روزنامه نگاری از کشور افغانستان بود که در روزنامه جمهوری اسلامی کار می کرد. مجری برنامه هم گوینده ای به نام عبدالله فجری بود که هر چهارشنبه مطالب را از دفتر روزنامه می گرفته تا آنها را تمرین و بعد برای پخش آماده کند. جالب این که نخستین تهیه کننده برنامه هم مرحوم منصور والامقام بوده که تنها شش ماه تهیه کنندگی برنامه را به عهده داشته و پس از او هم افرادی چون یعقوب آژند، نصیری کیا، حوریه تاجیک و سعید سلیمانی تهیه کننده یکی از قدیمی ترین برنامه های رادیو را به عهده گرفته اند البته در کنار عبدالله فجری بعنوان گوینده برنامه، اشخاص دیگری چون اسماعیل قادرپناه و بانویی به نام احمدی هم در دوره ای کوتاه گویندگی برنامه را به عهده داشته اند.
عبدالله صفری یکی از گویندگان قدیمی رادیو که سالهای زیادی است بعنوان مجری و گوینده در برنامه «تقویم تاریخ» حضور دارد، طی سالهای اخیر مصاحبه های گوناگونی با رسانه ها درباره این برنامه انجام داده است، مصاحبه هایی که سرشار از روایت خاطرات شیرین و تلخی است که می تواند برای دهه شصتی ها دربرگیرنده جذابیت های زیادی باشد.
وقتی خبرنگار از فجری درباره احساساتش از تعطیلی برنامه و از سرگیری اجراهای آن می پرسد، وی در پاسخ می گوید: «وقتی برنامه حذف شد احساس خوبی نداشتم، چون که یکباره تمامی مخاطبان ۲۴ ساله خویش را از دست دادم. دلتنگ و ناراحت شدم، اما بامداد یک روز قشنگ پاییزی منوچهر فیضیان، مدیر گروه ایران و فرهنگ رادیو ایران با من تماس گرفتند برای همکاری مجدد با این برنامه. از شادی در پوست خود نمی گنجیدم وی در یکی از گفتگوهایش درباره نحوه ورودش به این برنامه ۱۰ دقیقه ای اما خاطره ساز رادیو که طی سالهای مختلف هم بارها متوقف اما باردیگر احیا شده بود، گفته است: «اولین نویسنده، روزنامه نگاری از افغانستان بود که در دفتر روزنامه جمهوری اسلامی کار می کرد و مطالب را می نوشت و از آنجائیکه خیلی علاقمند به کار بودم، خودم مطالب را چهارشنبه ها از دفتر روزنامه می گرفتم و شب آنها را چندین بار مرور می کردم تا روز ضبط بتوانم بدون تپق آنرا بخوانم. نخستین تهیه کننده در برنامه تقویم تاریخ، که خدا رحمتش کند، آقای منصور والامقام بود. ایشان واقعاً سختگیر بود، چون از کارگردانان و تهیه کنندگان بسیار توانمند رادیو بود. واقعاً کارکشته و حرفه ای! آقای والامقام می اظهار داشت: اگر می خواهی موفق بشوی باید آنقدر این برنامه را خوانده باشی که بدون تپق بتوانی آنرا روی آنتن ببری و من هم همین کار را کردم و برنامه موفقی شد. بعد از ۶ ماه ایشان برنامه را تحویل تهیه کننده دیگری به نام آقای احمدی داد که ایشان هم بازنشسته صدا و سیماست، اما هم اکنون در رادیو تهران کار می کند و از آنجا این برنامه آغاز شد تا ۲۵ تیر ماه سال ۱۳۸۵ که بنابه دلایلی زمان پخش این برنامه گرفته شد.»
وقتی خبرنگار از فجری درباره احساساتش از تعطیلی برنامه و از سرگیری اجراهای آن می پرسد، وی در پاسخ می گوید: «وقتی برنامه حذف شد احساس خوبی نداشتم، چون که یکباره تمامی مخاطبان ۲۴ ساله خویش را از دست دادم. دلتنگ و ناراحت شدم، اما بامداد یک روز قشنگ پاییزی منوچهر فیضیان، مدیر گروه ایران و فرهنگ رادیو ایران با من تماس گرفتند برای همکاری مجدد با این برنامه. از شادی در پوست خود نمی گنجیدم. احساس خوبی سراسر وجودم را فراگرفت، چون باردیگر می توانستم با مخاطبان محترم این برنامه همچون گذشته ارتباط برقرار کنم. وقتی پس از ۴ سال وقفه پشت میکروفن برنامه قرار گرفتم برایم باور نکردنی بود که پس از این مدت مجدد صدایم را به گوش مخاطبان خود در برنامه تقویم تاریخ برسانم.»
فجری به تفاوت لحن و اجرا در این برنامه نسبت به گذشته اشاره می کند و می گوید: «به دلیل موقعیت جنگ تحمیلی ۸ ساله، بیشتر مطالب برنامه به موضوعات در رابطه با جنگ اختصاص داشت. بنابراین برای اجرای کار به صدای بم تر با گام بلندتری نیاز بود، ولی هم اکنون چنین نیست و گام صدا قدری پایین تر است.»
اما بطور حتم در کنار تفکرات ایده پردازان، تهیه کنندگان و گویندگان این برنامه رادیویی پرمخاطب که در روزگاری بدون شنیدن آن روزمان روز نمی شد، موسیقی تیتراژ ابتدایی برنامه بود که بدون شک از ماندنی ترین ملودی های زمانه ما بود. ملودی که با صدای تیک تاک ساعت آغاز می شود و در ترکیبی با موسیقی حال و هوای اسطوره ای را به برنامه می دهد که انگار همه به درون تاریخ سفر کردیم. موسیقی بی کلامی به نام «زمان» اثر گروه «پینک فلوید» که فقط بخش کوتاهی از آن در این برنامه بعنوان موسیقی تیتراژ پخش می شد. البته در ایام عزاداری و سوگواری هم موسیقی هایی از تنجرین دریم و هنرمندان شناخته شده دیگر هم پخش می شد، اما آنچه از موسیقی تقویم تاریخ در ذهن شنیداری ما به جای مانده همان ملودی معروف «زمان» است که با درهم آمیزی صدای عبدالله فجری حتما در ردیف نخستین موسیقی تیتراژهای ماندگار دهه شصت باقی مانده است.
اگر درباره جزئیات این قطعه هم بخواهیم حرف بزنیم باید به این نکته اشاره نماییم که قطعه «زمان – time» نام چهارمین ترانه البوم «نیمه تاریک ماه» محصول سال ۱۹۷۳ میلادی اثر گروه «پینک فلوید» است و تنها ترانه ای در آلبوم با ترانه سرایی راجر واترز است که هر چهار عضو گروه در ساخت آن نقش داشتند. این ترانه دربارهٔ چگونگی لغزش زمان است، در حالیکه بیشتر مردم تا زمانی که دیر می شود آنرا نمی فهمند. این ایده زمانی به ذهن راجر واترز آمد که او فهمید دیگر در زندگی اش خویش را برای چیزی آماده نمی کند بلکه در وسط آن قرار دارد. او این درکش را در سنین ۲۸ تا ۲۹ سالگی در مصاحبه های مختلف شرح داده است. این ترانه به خاطر بخش آغازین آنکه با صدای تیک تاک ساعت، چایمز و صدای زنگ ساعت شروع می شود شناخته شده است. این قسمت در واقع بعنوان یک تست کوادرو فونیک توسط آلن پارسونز ضبط شده بود و قرار نبود در آلبوم استفاده گردد. ترانهٔ «زمان» اشاره به زمانی دارد که درحال گذر است. توهم گذر زمان، سریع تر از آنچه که در حقیقت اتفاق می افتد و احساس ناامیدی به خاطر فرصت های از دست رفته ای که دیگر بازنمی گردند.
عبدالله فجری درباره انتخاب این قطعه موسیقایی گفته است: «روز اولی که این برنامه روی آنتن رفت، از یک موسیقی استفاده شده بود که بیشتر از دو ماه دوام نیاورد، اما از سال ۶۲ از آرشیو رادیو بخشی از موسیقی پینک فلوید انتخاب و روی این برنامه قرار گرفت. نخستین تهیه کننده من در رادیو یعنی مرحوم منصور والا مقام دو ماه تهیه کنندگی این برنامه را بر عهده داشت. پس از ایشان، آقای احمدی تهیه کنندگی برنامه را عهده دار شدند و بلافاصله موسیقی قبلی را حذف و موسیقی پینک فلوید را روی برنامه گذاشتند. به هر حال دلیل این که یک برنامه هویت پیدا می کند، به ثابت بودن آن است. همین مسأله نوستالژی بوجود می آورد و خاطره ای را در ذهن ها می گذارد، اما اگر بخواهد دایماً دستخوش تغییرات شود، دیگر جایی برای نوستالژی باقی نمی ماند.
به هر ترتیب موسیقی تیتراژ برنامه رادیویی «تقویم تاریخ» همچنان بعنوان یکی از پرشنونده ترین و خاطره انگیزترین ملودی های نسلی از مخاطبان است که در آن روزگار گزینه دیگری غیر از شنیدن این ملودی ها نداشتند، ملودی هایی که اساسا فراتر از موسیقی هستند و می توانند نت به نت نگارش گر خاطراتی باشند که هر کدامش یک فیلم سینمایی است. موسیقی هایی که حتی در بعضی از برنامه های طنز تلویزیون هم با آن شوخی های زیادی شد و ماند به یادگار.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب