آیین فراموش شده در ستایش آب
هنر شهر: یکی از جشن های دوازده گانه در ایران باستان «آبانگان» بوده است. این جشن به استناد برخی گاه شماری ها، دهم آبان ماه که نام روز با ماه همسان بود، در ستایش «آناهیتا»، ایزدِ آب های روان برگزار می شد.
به گزارش هنر شهر به نقل از ایسنا، شاید امروز آنچنان که باید آب را مقدس ندانیم و آن احترامی که باید برای این مایه حیات قائل باشیم، به فراموشی سپرده باشیم. شاید آلوده کردن و استفاده بی رویه از آب جزوی از عادات روزمره ما شده باشد. شاید آنقدر که باید، متوجه بحران بی آبی نیستیم، اما در روزگارانی در ایران باستان این عنصر حیات بسیار مقدس بود و مردمان آن زمان بر این باور بودند که هیچگاه آب را آلوده نکنند و حتی این کار جرم محسوب می شد. آنها در آبان ماه که به معنای ماه آب هاست به ستایش آب و *آناهیتا (الهه آب ها) می پرداختند و روز آبان از این ماه را جشن می گرفتند. آیینی که امروز در غبار فراموشی است و شاید در معدود جاهایی از ایران آنرا جشن بگیرند.
روایت های متعدد و گاه غیرمستند از علل برگزاری جشن آبانگان وجود دارد، اما در تمام این روایت ها آنچه حائز اهمیت به نظر می رسد اینست این جشن در ستایش آب برگزار می شده است. یکی از روایت ها در ارتباط با پیروزی «زَو» بر افراسیاب است؛ «زو» پسر تهماسب بود و وقتی بر افراسیاب پیروز شد قنات و نهرهایی را راه اندازی کرد تا همه ایرانی ها آب داشته باشند.
در کتاب «گاه شماری و جشن های ایران باستان» نوشته «هاشم رضی» در اینباره آمده است: «در دوران جنگ هایی میان ایرانی ها و تورانیان، به فرمان افراسیاب کاریزها و نهرهای آب ویران و پُر شده بود. زَو پسر تهماسب دستور داد آن کاریزها را آباد و لایروبی کنند، و نهرها و بزرگ آب روان هایی ساختند و به همه جا ترتیبی داد تا جوی های آب برسد. در این روز بود که به همه مردم کشورها آگاهی رسید که پادشاهی از ضحاک بشد و فریدون به پادشاهی رسید و مردمان بعد از دوران دراز، ایمن و آسوده خاطر شده و به کارهای خود پرداختند.»
یکی دیگر از روایت هایی که در رابطه با برگزاری آبانگان مطرح بوده، اینست که به مدت هشت سال در ایران خشکسالی شده بود و بسیاری در این قحطی از بین رفتند، بعد از این دوران بی رونق باران می بارد و آن روز را مردم به جشن و شادی می گذرانند.
هاشم رضی در کتاب گاه شماری و جشن های ایران باستان هم در اینباره نوشته است: «انگیزه ای دیگر برای این جشن [وجود داشت] آن که مدت هشت سال در ایران باران نبارید و بر اثر این مصیبت، خشکسالی و قحطی به وجود آمد، خیلی از مردم هم تلف شدند و بسیاری ترکِ شهر و دیار کرده و به جاها و سرزمین های دیگر رفتند. سرانجام بعد از هشت سال، در چنین روزی باران بارید و خشکسالی و بیماری و ناداری (نداری) و رنج از میان رفت. به همین جهت، مردمان این روز را گرامی داشته و هرسال به جشن و سرور و شادمانی پرداختند.»
آداب و رسوم «جشن آبانگان»
امروز این آیین به فراموشی سپرده شده و شاید تنها در بعضی از آتشکده ها برگزار گردد. همچنین، خیلی از آیین های در رابطه با آن تحریف شده است، اما آنچه در متون و کتاب های تاریخی آورده شده، اینست که زرتشتیان در این روز به آتشکده می رفتند و سپس در کنار جوی ها و نهرها «اوستای آبزور» (بخشی از اوستا در رابطه با آب و آبان) را می خواندند و بعد به شادمانی و سرور می گذراندند. همینطور روایت شده است اگر در روز آبانگان باران می بارید، جشن از آن مردان بوده و آنها خودشان را در آب می شستند و اگر باران نمی بارید زنان مالک آن روز بودند و آب تنی می کردند.
آبانگان در گاهشماری های قدیم معمولاً در دهمین روز ماه آبان جشن گرفته می شد، اما با تغییر روزها در تقویم های جدید، گاه این جشن در چهارم آبان ماه برگزار می گردد.
*آناهیتا یکی از الهه های ایران باستان بوده که به او آناهیتا، آناهید، آناهیت و آنایتیس هم گفته می شد، اما نام اصلی وی در آن زمان «اَردَویسور آناهیتا» بوده است. آناهیتا (الهه آب ها) نماد پاکی، آبادانی و جریان داشتن زندگی بوده است. یک سازه برنزی با سر و شکل یونانی از این الهه باستانی ساخته شده است که الان در موزه بریتانیا شهر لندن نگهداری می شود.
منبع: هنر شهر
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب