تحلیل ارتباط اجتماعی یاران امام حسین(ع) و درسهای آن برای مردم دیجیتال
هنر شهر: «شبکه سازی شیعی» تلاشی است برای تحلیل نوع خاصی از ارتباطات انسانی در تاریخ اسلام، با محوریت پیوندهای اجتماعی یاران امام حسین مقابل السلام.
به گزارش هنر شهر به نقل از خبرگزاری مشرق،
محمد آقاسی، جامعه شناس و پژوهشگر حوزه افکارعمومی در این نوشتار کوشیده درس هایی از آن شبکه برای جهان درهم تنیده امروز بگیرد؛ جهانی که در آن، ایمان، وفاداری و عقلانیت بازهم عناصر حیاتی در ارتباطات انسانی اند. بخش اول این نوشتار را در ادامه می خوانید:
انسان قبل از دنیای دیجیتال نیز در رسانه های اجتماعی سنتی، مانند خانواده، قبیله، بازارها و جوامع محلی، که انسان ها را به هم متصل می کرده، بصورت شبکه ای زندگی می کرده است. این شبکه ها بوسیله ارتباطات رو در رو، داستان سرایی، تجارت و مراسم های جمعی شکل می گرفتند.
انسان شبکه ای در این دوران با تبادل دانش، فرهنگ و منابع در جوامع خود، قسمتی از یک نظام به هم پیوسته بود. همکاری در شکار، کشاورزی یا ساخت سرپناه، نمونه هایی از این شبکه سازی بودند. این تعاملات، هویت جمعی و وابستگی متقابل را تقویت می کردند. بااینکه ابزارها ساده بودند، اما انسان همیشه در رسانه های اجتماعی و فرهنگی خود زیست می کرد و این ارتباطات، بقای او را تضمین می کرد.
اما در دوران جدید این مفهوم ابعاد گسترده تری پیدا کرده است. هرچند، جهان شبکه ای امروز نیز از درون انسان ساطع شده است. انسانی که هم به گذشته، و هم به سایر ابعاد وجودی این جهان پیوند دارد. شبکه ای شدن انسان هم اکنون، به مفهوم پیوند عمیق افراد با فناوری های دیجیتال و شبکه های ارتباطی است.
انسان شبکه ای، فردی است که هویت، رفتار و تعاملاتش در بستر رسانه های اجتماعی، اینترنت و پلت فرم های دیجیتال شکل می گیرد. این پدیده با گسترش فناوری های هوشمند، ارتباطات آنی و داده های عظیم، زندگی روزمره را متحول کرده است. انسان شبکه ای بوسیله اشتراک گذاری اطلاعات، همکاریهای آنلاین و تعاملات مجازی، قسمتی از یک اکوسیستم دیجیتال جهانی است.
این وضعیت فرصت هایی مانند دسترسی سریع به دانش و ارتباطات گسترده را فراهم می آورد، اما چالش هایی نظیر وابستگی به فناوری، نقض حریم خصوصی و تأثیرات روانی را نیز به همراه دارد. شبکه ای شدن، انسان را به موجودی همیشه متصل مبدل کرده است. اما شبکه ای شدن در این نوشتار، هرچند برگرفته از این مفهوم است، اما سعی شده بسیار وسیع تر به درازنای تاریخ و عمیق تر به فراخناکی عقلانی، به آن نگریسته شود. پس شبکه سازی و انسان شبکه ای در این جا به مفهوم شبکه های وسیع انسانی است.
علامه محمدتقی جعفری، فیلسوف اسلامی معاصر، انسان را موجودی شبکه ای می داند که در پنج نوع ارتباط بنیادین تعریف می شود. این ارتباطات شامل:
۱) ارتباط انسان با خویشتن، که به خودشناسی و درک حقیقت روح و جسم منجر می شود و اساس رشد معنوی است؛
۲) ارتباط انسان با خدا، که بوسیله فطرت و پرستش حقیقت مطلق، انسان را به کمال متصل می کند؛
۳) ارتباط انسان با جهان هستی، که با شناخت و تعامل با طبیعت و قوانین آن، جایگاه انسان را در نظام خلقت مشخص می کند؛
4) ارتباط انسان با هم نوع، که بوسیله تعاون، اخلاق و روابط اجتماعی، حیات معقول را تقویت می کند؛ و
۵) ارتباط انسان با آینده و هدف غایی، که با هدف گذاری متعالی و حرکت به طرف حیات معقول، معنای زندگی را شکل می دهد.
سید مجتبی حسینی با الهام از دیدگاه علامه جعفری و نهج البلاغه، انسان را موجودی شبکه ای می داند که در پنج نوع ارتباط تعریف می شود: ارتباط با خود، خدا، جهان هستی، هم نوع و هدف غایی. و تاکید می کند که شکوفایی شخصیت تنها با تعادل و تقویت این ارتباطات ممکن استعلامه جعفری در آثارش، مانند «انسان در افق نهج البلاغه»، استدلال می کند که این پنج ارتباط در نهج البلاغه بصورت نظام مند مطرح شده و انسان تنها با هماهنگی میان آنها به کمال می رسد. اختلال در هر یک از این ارتباطات، مانند قطع عضوی از پیکر، انسانیت را ناقص می کند. این دیدگاه، انسان را موجودی پویا و متصل به کل هستی معرفی می کند.
سید مجتبی حسینی در کتاب «شکوفایی شخصیت» با الهام از دیدگاه علامه جعفری و نهج البلاغه، انسان را موجودی شبکه ای می داند که در پنج نوع ارتباط بنیادین تعریف می شود: ارتباط با خویشتن، خدا، جهان هستی، هم نوع و هدف غایی. او تاکید می کند که شکوفایی شخصیت تنها با تعادل و تقویت این ارتباطات امکان دارد. خودشناسی، ارتباط عمیق با خدا، درک نظام خلقت، روابط اخلاقی با دیگران و هدف گذاری متعالی، انسان را به کمال می رساند. حسینی با استناد به نهج البلاغه، این ارتباطات را نقشه ای برای حیات معقول و شکوفایی وجودی معرفی می کند که ریشه در فطرت و حکمت الهی دارد. با چنین نگره ای، زندگی حضرات ائمه معصومین صلوات الله علیهم اجمعین را می توان بازخوانی نمود و از آن درس هایی جهت زندگی امروز دریافت کرد.
حضرت حسین مقابل السلام به عنوان رهبری شبکه ساز
حضرت حسین مقابل السلام در قیام عاشورا، نمونه ای بی نظیر از رهبری شبکه ساز بود. او با بوجودآوردن شبکه ای از یاران وفادار، مبتنی بر ارزش های الهی، عدالت و آزادگی، انسان ها را به طرف هدفی متعالی هدایت کرد. این شبکه بوسیله ارتباطات عمیق الهی، معنوی، اخلاقی و اجتماعی شکل گرفت و با فداکاری یارانش در کربلا، پیام آن جهانی شد.
حضرت با پیوند دادن افراد به یکدیگر بصورت افقی، و به آرمان های الهی، بصورت عمودی، شبکه ای مقاوم ساخت که قرن ها الهام بخش بوده است. رهبری او، الگویی از شبکه سازی مبتنی بر حقیقت و ایثار است. نوع نگاه حضرت حسین مقابل اسلام به یاران خویش بسیار استثنایی و جالب توجه است. حضرت حسین مقابل السلام درباره ی یاران باوفای خود سخنان عمیق و پر احترامی بیان فرموده اند که نشان دهنده جایگاه والای آنان در نگاه ایشان است. در منابع تاریخی و روایات، همچون مقاتل معتبر مانند «لهوف» سید بن طاووس و «ارشاد» شیخ مفید، نقل شده که حضرت حسین مقابل السلام یارانشان را به عنوان بهترین و وفادارترین اصحاب توصیف می کردند. در شب عاشورا، حضرت حسین مقابل السلام در جمع یاران فرمودند: «من اصحابی بهتر از شما نمی شناسم و اهل بیتی نیکوتر از دوده خود سراغ ندارم.» این سخن نشان دهنده قدردانی عمیق ایشان از ایثار و اخلاص یارانشان است.
همچنین، حضرت حسین مقابل السلام در خطبه هایشان در کربلا، یاران را به شجاعت، ایمان و استقامت ستودند. در روز عاشورا، هنگامی که یاران یکی بعد از دیگری به شهادت می رسیدند، حضرت حسین مقابل السلام با عباراتی مانند «خداوند تو را جزای خیر دهد» یا «رحمت خدا بر تو باد» از فداکاری آنان تجلیل می کردند. بطور مثال، درباره ی حضرت عباس مقابل السلام، برادر بزرگوارشان، فرمودند که او «جان خودرا برای من فدا کرد» و او را نماد وفاداری دانستند.
حضرت حسین مقابل السلام یارانشان را شبکه ای از انسان های پاک باخته می دیدند که با ایمان به خدا و تعهد به حق، در مقابل ظلم ایستادند. در نهج البلاغه نیز، که سخنان حضرت علی مقابل السلام، پدر حضرت حسین مقابل السلام، آمده، روحیه مشابهی در توصیف یاران وفادار دیده می شود که حضرت حسین مقابل السلام آنرا در کربلا به اوج رساندند.
حضرت حسین (ع) یارانشان را وفادارترین اصحاب توصیف می کردند. در شب عاشورا، در جمع یاران فرمودند: «من اصحابی بهتر از شما نمی شناسم و اهل بیتی نیکوتر از دوده خود سراغ ندارم.»
از همین جهت تحلیل ارتباطات اجتماعی یاران امام حسین مقابل السلام در واقعه کربلا و قبل از آن، به نظر بسیار قابل توجه و با اهمیت می شود. خاصه آنکه توجه به ارتباط میان حضرت با یاران، دریچه ای به درک شبکه سازی شیعی در مراحل اولیه آن باز می کند. به واقع یاران حضرت نه فقط به عنوان افرادی وفادار و فداکار شناخته می شوند، بلکه شبکه ای اجتماعی را تشکیل دادند که مبتنی بر ارزش های الهی و انسانی، همراهی و وفاداری، و در نهایت استقامت بود.
این شبکه، نمونه ای اولیه از شبکه سازی شیعی است که از مدینه و کوفه شروع شد و تأثیرات آن تا امروز ادامه دارد. شبکه سازی شیعی، به مفهوم ایجاد پیوندهای اجتماعی بین شیعیان، از مدینه تا امروز، برای حفظ هویت دینی، مقاومت در مقابل چالش ها، و گسترش ارزش های دوده علیهم السلام است. این پروسه مانند تاروپودی است که علاوه بر اینکه مردان و زنان عرصه کربلا را متحد کرد، تا امروز میلیونها نفر را به هم دیگر مرتبط می کند.
در این مطالعه تلاش می نماییم با مفاهیمی امروزی، اقدامات حضرت حسین مقابل السلام را به صورتی برای مردمان امروز، تقریر نماییم. ارتباطات اجتماعی و شبکه سازی، دو مفهوم مرتبط، اما متمایز هستند که هر دو در تعاملات انسانی نقش مهمی ایفا می کنند. ارتباطات اجتماعی (Social Interaction)، به هرگونه تعامل بین افراد اشاره دارد که ممکنست شامل گفتگوهای روزمره، تبادل افکار، احساسات یا اطلاعات باشد. این ارتباطات می تواند غیررسمی(مثل صحبت با دوستان) یا رسمی(مثل جلسات کاری) باشد.
شبکه سازی (Networking)، فرآیندی هدفمند برای ایجاد و گسترش روابط حرفه ای یا اجتماعی است که به طور معمول با انگیزه های مشخصی مانند پیشرفت شغلی، یافتن فرصت های جدید یا تبادل منابع به انجام می رسد. پس شبکه سازی، زیرمجموعه ای از ارتباطات اجتماعی است، اما با محوریت اهداف عملی(مثل همکاری حرفه ای، یافتن شغل، یا گسترش کسب وکار). ارتباطات اجتماعی پایه ای برای شبکه سازی است که بطور معمول بدون مهارت های ارتباطی مؤثر، شبکه سازی موفقیت آمیز نخواهد بود. یاران امام مقابل السلام گروهی متنوع از نظر قومی، اجتماعی، و جغرافیایی بودند که بوسیله پیوندهای دینی و اجتماعی به هم متصل شدند. این شبکه شامل لایه های مختلفی بود: حضرت حسین مقابل السلام، در یک رفتار هوشمندانه، شبکه ها و ضدشبکه هایی را مدیریت می کردند که در بخش بعد به آن می پردازیم.
منبع: honareshahr.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب