معجزه تربیت موسیقایی چه طور موذن زاده می توانست ساعت ها در اوج بخواند؟
هنر شهر: استاد سلیم موذن زاده اردبیلی توانست با وارد کردن ردیف های موسیقی اصیل به نوحه ها، قالب های سنتی را شکسته و جانی تازه به این هنر ببخشد.
به گزارش هنر شهر به نقل از مهر، استاد سلیم موذن زاده اردبیلی، نامی است که با تاریخ و هویت مذهب تشیع در ایران و بخصوص منطقه آذربایجان عجین شده است. او نه فقط یک مداح، بلکه یک پدیده کم نظیر در عالم نغمه مذهبی بشمار می رود که با صدای شش دانگ، وسعت و انعطاف بی مانند، و احاطه کم نظیر بر ردیف ها و مقامات موسیقی ایرانی و عربی، کارنامه ای درخشان از خود به یادگار گذاشت که القابی چون «سلطان الذاکرین» و «بلبل زینبی» را برازنده او ساخت.
سلیم موذن زاده در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی در اردبیل و در خاندانی ریشه دار در هنر اذان گویی و مداحی متولد شد؛ خاندانی که شهرتشان به نوحه خوانی و منقبت خوانی به بیشتر از سه قرن می رسید. پدرش، شیخ عبدالکریم موذن زاده اردبیلی، اولین مؤذن رادیوی ایران بود که اذان او، به اذان گویی ماندگار تبدیل شد. برادرانش، بخصوص رحیم موذن زاده اردبیلی، نیز از برجستگان عرصه اذان و مداحی بودند، اما سلیم با تاکید بر استعداد الهی و کوشش فراوان، توانست جایگاه خویش را بعنوان فردی استثنایی تثبیت کند.
موهبت الهی و تربیت موسیقایی
هنر سلیم موذن زاده یک موهبت صرف نبود؛ بلکه ترکیبی از استعداد ذاتی، تربیت خانوادگی، و آشنایی عمیق با اصول موسیقی و مقامات آوازی بود. او به علت توانایی های شگرف صوتی اش، می توانست برای ساعت ها در اوج گام و بدون کمترین افت کیفیت یا خستگی، به اجرا بپردازد. خود او گفته بود که «صدای من یک موهبت الهی است و من آنرا در اختیار خاندان قرار داده ام.» این صدای پهناور و دلنشین، دربرگیرنده هفت پرده صدا بود و او می توانست با چیرگی کامل، از بم ترین تا زیرترین نت ها را با صلابت و زیبایی اجرا نماید. تسلط او بر ردیف ها و گوشه های موسیقی مذهبی و نیز موسیقی اصیل ایرانی، از او یک استاد تمام عیار ساخته بود که قادر بود نوحه های حماسی، مرثیه های جان سوز، و مناجات های شورانگیز را در مقام های مختلف، ازجمله بیات ترک، سه گاه، چهارگاه و دیگر دستگاه ها، اجرا نماید. این قابلیت، اجراهای او را از یک نوحه خوانی صرف متمایز می کرد و به مجالسش عمق و شکوهی می بخشید که شنوندگان را به اوج تأثر و معنویت می رساند.
توانایی شگفت انگیز در اجرای برنامه های گوناگون
یکی از اعجاب انگیزترین خاصیت های سلیم موذن زاده، توانایی وی در تنوع و تحول سریع در اجرای برنامه ها بود. او فقط یک مداح تک بعدی نبود؛ بلکه هنرمندی بود که می توانست از یک مجلس پرشور و حماسی که در آن نوحه های ترکی با لحنی کوبنده و ریتمیک خوانده می شد، به سرعت به یک مجلس مرثیه خوانی لطیف و سوزناک در دستگاهی دیگر و با زبانی دیگر تغییر مسیر دهد. هنر وی در ترکیب مقامات و ارایه ترکیبی از حماسه و اندوه، بی بدیل بود. اجرای وی در بحبوحه مراسم، درحالی که جمعیت در اوج گریه و زاری بودند، یک دفعه اوج می گرفت و با ریتمی تند و حماسی، فضای مجلس را دگرگون می ساخت و سپس به آرامی و با ظرافتی مثال زدنی، باردیگر بسمت مرثیه ای حزن انگیز بازمی گشت. این چرخش های هنرمندانه و مسلط، نشان از ذهن پویا و قدرت حنجره ای داشت که کمترین فشار را برای حفظ گامهای مختلف متحمل می شد.
احاطه بر زبان های متعدد و سبک منحصر به فرد
بخش بزرگی از کارنامه درخشان سلیم موذن زاده، به مداحی به زبان ترکی آذربایجانی اختصاص دارد؛ جایی که او نه فقط به خاطر لحن و صدا، بلکه به خاطر تسلط کم نظیر بر اشعار و ادبیات ترکی، محبوبیت بی نظیری کسب نمود. نوحه های مشهور ترکی او، ازجمله «زینب، زینب» که شاهکاری در مرثیه سرایی عاشورایی شمرده می شود، در طول سالیان، به نماد سوگواری در مناطق ترک نشین تبدیل گشته اند. بااین حال، توانایی های وی محدود به زبان ترکی نبود. وی در اجرای مداحی ها به زبان فارسی و عربی نیز تبحری مثال زدنی داشت. اجرای او از «زینب، زینب» به زبان های فارسی و عربی، گواهی بر این قابلیت گسترده و تسلط او بر تلفظ و لهجه صحیح در هر سه زبان بود. این انعطاف سه زبانه، دامنه نفوذ و تأثیرگذاری او را از مرزهای جغرافیایی فراتر برد و او را به یک مداح بین المللی تبدیل کرد که در کشورهای آذربایجان، ترکیه، عراق و دیگر کشورهای منطقه نیز از شهرت و احترام بسیاری برخوردار بود.
استاد سلیم و عنصر ایمان در ذکر مصیبت
آنچه اجرای سلیم موذن زاده را فراتر از یک هنر آوازی صرف قرار می داد، ایمان عمیق و خلوص نیت وی در ذکر مصیبت خاندان (ع) بود. به قول خیلی از اهالی فن و آنهایی که از نزدیک با وی در ارتباط بودند، سلیم همیشه با وضو و اخلاص در مجالس حاضر می شد و روح و جان او با محتوایی که اجرا می کرد، درآمیخته بود. این خلوص، بشکلی محسوس در صدای او جاری بود و تاثیری شگرف بر مستمعین می گذاشت
این «روضه خوانی روحی با ایمان» بود که صدای او را به جان ها می نشاند و مجالس او را به محافلی از تحول و شور حسینی تبدیل می کرد. او خویش را تنها یک «مکبر و ذاکر» خاندان می دانست و شهرت و محبوبیت را نادیده می گرفت و همیشه بر این نکته تاکید داشت که هدف اصلی، نشر معارف و مصائب کربلاست.
نوآوری و تأثیرگذاری پایدار
سلیم موذن زاده اردبیلی در هنر مداحی و نوحه خوانی، یک نوآور شمرده می شود. او توانست با وارد کردن ردیف های موسیقی اصیل به نوحه ها، قالب های سنتی را شکسته و جانی تازه به این هنر ببخشد. او با استفاده از وسعت حنجره و تسلط بر گامهای مختلف، توانست نوحه هایی با ساختار پیچیده تر و طولانی تر اجرا نماید که قبل از او کمتر معمول بود. خیلی از سبک های مداحی که امروز مورد استفاده قرار می گیرد، به نحوی وام دار نوآوری های اوست. او برای بیشتر از شصت سال، نوحه خوان و مرثیه سرای مجالس خاندان (ع) بود و از دوران جوانی تا کهولت سن، حنجره اش را وقف این مسیر کرد. گفته می شود که او بیشتر از دو هزار عنوان نوار کاست و سی دی از آثار خود در گنجینه مداحی شیعه به یادگار گذاشته است. این حجم بالای تولید محتوا، که اغلب شامل اجراهای زنده در مساجد و هیئات اردبیل و تبریز و تهران و دیگر شهرهاست، نشان دهنده فعالیت مستمر و پرشور وی در طول دهه هاست.
زینب، زینب؛ شاهکار ماندگار
اگر بخواهیم تنها یک اثر را بعنوان نماد و نقطه اوج کارنامه هنری سلیم موذن زاده معرفی نماییم، آن اثر بدون شک مرثیه «زینب، زینب» است. این اثر که به زبان ترکی اجرا شده، نه فقط یک مرثیه، بلکه یک تصویر صوتی کامل از واقعه کربلا از دیدگاه حضرت زینب (س) است. سلیم در اجرای این نوحه، با تغییرات هوشمندانه در گام و لحن، از یک مرثیه سوزناک به یک حماسه کوبنده و باردیگر به اندوهی عمیق می رسد. به قول اهل فن، این نوحه از نظر فنی و هنری، یکی از پیچیده ترین و کامل ترین نوحه های شیعی است که کمتر کسی قادر به اجرای آن با همان کیفیت و عمق احساس است. «زینب، زینب» یک میراث فرهنگی-مذهبی شمرده می شود که مرزهای مذهبی و قومیتی را درنوردیده و به بخشی از هویت سوگواری در ایران و حتی فراتر از آن تبدیل گشته است.
با غروب این «سلطان الذاکرین»، یکی از درخشان ترین فصول در تاریخ مداحی شیعی نیز بسته شد. میراث او اما نه فقط در نوارهای ضبط شده، بلکه در مکتبی است که او بنیان نهاد؛ مکتبی که بر اخلاص در نیت، تسلط بر هنر آوازی، و احترام به موسیقی مقامی استوار بود. او توانست نشان دهد که مداحی می تواند هم از نظر معنوی عمیق باشد و هم از نظر هنری در اوج تکنیک و زیبایی قرار گیرد. نام سلیم موذن زاده اردبیلی، به علت صدای شگفت انگیز، توانایی بی نظیرش در اجرای برنامه های گوناگون، و خلوص کم مانندش در ذکر مصیبت، برای همیشه در حافظه تاریخی و فرهنگی ایران و جهان تشیع، بعنوان قله ای دست نیافتنی در هنر ستایشگری باقی خواهد ماند. او اسطوره ای است که با صدای شش دانگش، دل ها را تسخیر کرد و آنها را به خیمه عزای حسین (ع) پیوند زد.
به طور خلاصه، خود او گفته بود که صدای من یک موهبت الهی است و من آن را در اختیار خاندان قرار داده ام. او فقط یک مداح تک بعدی نبود؛ بلکه هنرمندی بود که می توانست از یک مجلس پرشور و حماسی که در آن نوحه های ترکی با لحنی کوبنده و ریتمیک خوانده می شد، به سرعت به یک مجلس مرثیه خوانی لطیف و سوزناک در دستگاهی دیگر و با زبانی دیگر تغییر مسیر دهد. او با استفاده از وسعت حنجره و تسلط بر گام های مختلف، توانست نوحه هایی با ساختار پیچیده تر و طولانی تر اجرا نماید که پیش از او کمتر معمول بود.
منبع: هنر شهر
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب