ابزارهای مقاومت فرهنگی؛
تاریخچه سیاسی دوبله در اروپا
به گزارش هنر شهر از روزهای آغازین پیدایش فیلمهای مصوت همواره از دوبله به مثابه ابزاری در جهت سانسور محتوای نامطلوب و مقاومت در مقابل سلطه و نفوذ فرهنگی استفاده شده است.
خبرگزاری مهر- گروه هنر- محمدمهدی کائینی: مخاطبان انگلیسی زبان به ندرت با فیلم ها و برنامه های تلویزیونی دوبله شده برخورد دارند. احتمالاً بنا بر این است که با دوبله حس بسیار بیگانه ای دارند. صداهای دوبله به طور معمول به گوش انسان کمی یکنواخت می آیند و هیچگاه کاملاً با حرکت دهان بازیگران هماهنگ نیستند. این مسئله می تواند موجب زده شدن و حتی شاید تاحدودی مشوش شدن مخاطب شود.
اما از زمان پیدایش سینمای مصوت در اواخر دهه ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰، دوبله در خیلی از کشورها همچون (صرفاً با در نظر گرفتن اروپا) ایتالیا، اسپانیا، و آلمان رایج بوده است. دوبله هنوز در خیلی از این کشورها بعنوان روشی برای ترجمه فیلم ها و برنامه های تلویزیونی خارجی زبان استفاده می شود. در ایتالیا نظام دوبله آنچنان در دهه ۱۹۳۰ توسعه یافت که حتی از آن برای اضافه کردن صدا به فیلم های ایتالیایی نیز استفاده می شد و این روند تا دهه ۱۹۸۰ - زمانی که رشد تلویزیون (که در آن صدا مستقیماً ضبط می شد) به تحول در استاندارد شیوه صنعت منجر گردید - ادامه یافت.
اما چرا این شیوه عجیب در این کشورها که صنایع فیلم پر رونقی دارند، جای پای محکمی پیدا کرده است؟ مگر زیرنویس شیوه بهتری برای ترجمه فیلم و همزمان دست نخورده نگهداشتن آن نیست؟ چند دلیل دراین زمینه وجود دارد.
صداهای ملی گرا
در اوایل قرن بیستم غالب جمعیت فیلم بین اروپا سطح سواد پایینی داشتند. وقتی مخاطب سواد خواندن نداشته باشد (یا حتی سرعت خواندنش پایین باشد) زیرنویس ارزشی نخواهد داشت. همین طور این استدلال وجود دارد که زیرنویس تصاویر فیلم را خراب کرده و موجب می شود چشمان مخاطب به پایین تصویر بچسبد. بااین وجود، شاید مهم ترین استدلال جهت استفاده از دوبله، سیاسی بود.
دوبله ابزاری عالی برای سانسور فیلم است. فیلم های مصوت در اوایل دهه ۱۹۳۰ پدیدار شدند؛ در زمانی که خیلی از کشورها درحال رفتن زیر یوغ رژیم های استبدادی بودند. در اروپا رژیم های بنیتو موسولینی، فرانسیسکو فرانکو، و نازی ها بر سر کار بودند. سانسور در ایتالیا، اسپانیا و آلمان قبل از به قدرت رسیدن این دیکتاتوری ها نیز قسمتی از پروسه تولید و توزیع فیلم بود، اما بعد از روی کار آمدن آنها به طور قابل توجهی رشد پیدا کرد.
[تصویر: استودیو دوبله در ایتالیا - ۱۹۷۲]
مشخصاً ایتالیا و اسپانیا دوبله را از ایدئولوژیک پرکاربرد یافتند. برای مثال فاشیست های موسولینی، در پروسه دوبله فیلم های خارجی دیالوگ های دارای ارجاعات تند و ناسزاوار نسبت به ایتالیا و مردم این کشور را حذف می کردند. آنها همین طور از دوبله برای تغییر عناصر غیراخلاقی داستان فیلم بهره می بردند. برای مثال، در دوبله ایتالیایی از فیلم آمریکایی «مردانِ زندگی او» (۱۹۳۱) ارجاع به موسولینی تغییر پیدا کرد.
شاید نکته زشت تر در این مساله آن بود که آنها تاکید داشتند فیلم به ایتالیایی معیار و ملی دوبله شوند (قالب رسمی زبان که عموماً در سرتاسر کشور فهمیده می شد). این کار به جهت جلوگیری از مردم مناطق مختلف این کشور بمنظور صحبت کردن گویش های محلی و زبان های اقلیت، و همین طور پیش گیری از ورود کلمات خارجی به فرهنگ ایتالیایی انجام گرفت. دوبله یه یک ابزار کلیدی ملی گرایانه تبدیل شد که می توانست در سطحی بنیادین از منظر اجتماعی-فرهنگی ایتالیا را متحد و ایزوله کند.
در اسپانیای تحت حکومت فرانکو نیز ماجرای مشابهی در جریان بود و دوبله فیلم ها را از نظر ایدئولوژیک مورد پالایش قرار داده و زبان اقلیت ها نظیر کاتالان، باسک، و گالاسین را به حاشیه راند. در دوران پسا-نازی آلمان نیز از دوبله برای تغییر دیالوگ ها در جهت تعدیل ارجاعات به گذشته استبدادی و رفتارهای بی رحمانه نازی ها در این کشور استفاده می شد. برای مثال، نازی ها در فیلم «بدنام» (۱۹۴۶) آلفرد هیچکاک بعنوان قاچاقچیان معمولی مواد مخدر معرفی گشتند.
صداهای بین المللی؟
در دوره بعد از جنگ جهانی دوم، اروپای غربی (به استثنای اسپانیا) از استبداد رهایی یافتند و سواد عمومی رو به افزایش گذاشت، اما دوبله همچنان باقی ماند. تبدیل شدن دوبله به عادتی آشنا و ریشه دار را می توان بعنوان یکی از دلیلهای این امر ذکر کرد. از طرف دیگر، دوبله به عضوی حیاتی از نظام تولید محصول مشترک تبدیل گشته بود که سینمای اروپا به طور فزاینده ای بر آن اتکا داشت. محصول مشترک اصولاً شامل دو شرکت تولید (یا بیشتر) در کشورهای مختلف بود که در ساخت یک فیلم همکاری می کردند. این شیوه در بین تهیه کنندگان نیز از محبوبیت برخوردار بود برای اینکه از این طریق می توانستند منابع را تجمیع کرده و از کمک ها و معافیت های مالیاتی حکومت ها استفاده کنند.
ساخت محصول مشترک نیز مثل موضوع سانسور از روزهای آغازین پیدایش سینمای تجاری وجود داشته است. تولید محصول مشترک ابتکاری کلیدی بود (و هنوز هست) که به کشورهای نسبتاً کوچک اروپایی امکان می داد بمنظور مقابله با سلطه بیش از پیش هالیوود با یکدیگر همکاری کنند. مجدداً در این عرصه نیز دوبله امری خطیر بود برای اینکه این فیلم های محصول مشترک به طور معمول شامل بازیگرانی از چندین کشور بودند.
دوبله این امکان را فراهم می کرد تا هر کدام از بازیگران بتوانند با زبانی که می خواهند در فیلم صحبت کنند (اگر فیلم های قدیمی دوبله شده را به دقت تماشا کنید، اغلب می توانید متوجه شوید که بازیگران با زبان های مختلفی صحبت می کنند). فیلم «خوب، بد، زشت» اثر سرجیو لئونه مثالی بارز دراین زمینه است. فیلم ها بدون صدا فیلمبرداری می شدند و در مرحله پس تولید با بهره گیری از تیم های صداپیشه گوناگون، گستره ای از دوبله های مختلف به زبان های مختلف روی آن قرار می گرفت.
بسیاری از کارگردانان از این نظام متنفر بودند و دوبله را روشی برای پاک کردن ریشه های ملی فیلم ها می دانستند. و برخی ادعا می کردند که دوبله، قسمتی از سیاستی وسیع تر برای یکدست سازی اروپا است (در آن زمان ناتو و بازار واحد نیز درحال یکپارچه ساز اروپا بود). به بیان دیگر، شاید که استبداد از بین رفته بود، اما برای بسیاری دوبله هنوز بعنوان ابزاری سیاسی تلقی می شد.
اکنون نیز در خیلی از کشورها از دوبله بعنوان روشی کلیدی در ترجمه های سمعی-بصری استفاده می شود و این امر بحث های سیاسی زیادی را به راه می اندازد. برای مثال، بازار فیلم در کشور فرانسوی زبان کانادا نشان داده است که دوبله های تولید شده در فرانسه برای آن منطقه مناسب نیستند. دوبله به طور بدیهی مکرراً در مرکز مباحث سیاسی حول محور امپریالیسم زبانی و فرهنگی و تحمیل فرهنگ یک کشور بر کشور یا مردم دیگر قرار می گیرد.
آنچه تاریخچه سیاسی دوبله به ما می گوید این است که حتی عناصر به ظاهر کوچک، کم اهمیت، و پیش پا افتاده در تولیدات سینمایی و تلویزیونی می توانند در جهت مقاصد سیاسی نقشی بسیار قابل توجه و عینی ایفا کنند. در جهانی که به طور فزاینده از محصولات رسانه ای سمعی-بصری اشباع شده، می بایست که ما این مساله را جدی بگیریم.
منبع: honareshahr.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب